Hoe verhoudt liveness zich tot de zingende AI SOPHiA?
SOPHiA is een robot van Hanson Robotics die artificial intelligence bevat. Artificial Intelligence (AI) is een software dat automatisch data verzamelt en analyseert en zo een algoritme creëert. Vervolgens maakt het systeem een logische keuze gebaseerd op dit algoritme van verzamelde data om tot het ideale logische ‘antwoord’ te komen. Uiteindelijk kan zo’n AI zich dus ontwikkelen tot een zelflerend programma. SOPHiA is ontworpen om op basis van AI een extensie te worden van menselijke intelligentie ter oplossing van wereldproblemen die te complex zijn voor de mensheid zelf. SOPHiA zegt over zichzelf: “Ik ben meer dan alleen technologie. Ik ben een ‘real, live electronic girl.” Om dit soort robots makkelijker te laten samenwerken met en te leren van mensen heeft Hanson Robotics drie menselijke kenmerken geïmplementeerd. Namelijk, 1. creativiteit, 2. empathie en 3. compassie. (start video op minuut 7)
Om goed te begrijpen hoe de authenticiteit en liveness werken van SOPHiA, en artificial intelligence in het algemeen, is het belangrijk om te zien hoe de stem van AI geproduceerd wordt. In het geval van SOPHiA bestaat dit uit los ingesproken woorden die door het algoritme in een groot aantal verschillende volgordes in elkaar gezet kunnen worden. Dit algoritme heeft natuurlijk al meteen effect op de authenticiteit van het artificial intelligence, omdat het niet de échte stem is van SOPHiA. De stem behoort toe aan een echt mens. Daarbij spreekt SOPHiA ook nog niet vanuit zichzelf, maar reageert zij, en andere AI bots, ten alle tijden door te analyseren op wat er wordt gezegd. Op basis daarvan geeft zij een antwoord. Als we de term ‘liveness’ betrekken op SOPHiA kunnen we meerdere levels hiervan constateren, gebaseerd op het algoritme dat gebruikt wordt. Aangezien Hanson Robotics niet alle informatie als open source toegankelijk heeft gemaakt, zijn er drie mogelijkheden die onderzocht kunnen worden die SOPHiA kan inzetten tijdens het volgende optreden.
De eerste mogelijkheid is een opgenomen script op basis van stemopnames. Dit script zou dan bestaan uit een opgeslagen volgorde van codes die zich vertalen naar opgenomen klanken ofwel stemopnames van het nummer All is Made of Love van Björk dat ze als optreden telkens opnieuw identiek kan uitvoeren. Je zou dit kunnen interpreteren als een vorm van playbacken, doordat ze bij wijze van telkens een bandje ‘afspeelt’.
De tweede mogelijkheid die ik kon vinden is die van een algoritmische compositie. Dit is een soort sound toy ontwikkeld door David Cope, waarbij de robot een set instructies krijgt waar vervolgens op basis van een algoritme een compositie mee geconstrueerd wordt. Dit systeem is gedeeltelijk vergelijkbaar met muziek in games, waarbij de muziek ook inspeelt op een algoritmische omgeving. De geluiden zijn dan al aanwezig, maar de omgeving zal deze moeten triggeren. In dit geval speelt liveness dus een grotere rol, omdat de berekeningen live zullen worden uitgevoerd. De uitkomst zal echter in principe altijd hetzelfde zijn wanneer een zelfde input wordt gegeven, waardoor maar een X aantal variaties van de compositie mogelijk zijn. De liveness is in mate dus afhankelijk van de gegeven input.
De derde en laatste optie is gebaseerd op open source. Hierbij zou al het muzikaal materiaal, zoals de opnames, bladmuziek, onderzoeken, etc., beschikbaar moeten zijn, zodat SOPHiA op basis hiervan haar eigen stem kan berekenen. Wanneer zij dan haar eigen stem gevormd heeft, zou ze een lied kunnen coveren, zoals wij ‘normale’ mensen dat ook doen. Hierbij zingt SOPHiA dus live door de berekening van haar eigen stemgeluid en is ze bezig met het creëren van haar eigen authenticiteit.
Uiteindelijk is de authenticiteit van SOPHiA haar zangkunsten afhankelijk van op welke van de drie levels van liveness zij opereert. Bij het laatste level zou het natuurlijk authentieker zijn dan bij de eerste. Wat opvalt in het filmpje is dat SOPHiA beide keren exact hetzelfde zingt. Bij een menselijke artiest zou hierdoor de authenticiteit en geloofwaardigheid achteruit gaan, omdat het publiek dan de aanname kan doen dat er geknoeid wordt met een bandje. Aangezien het in dit geval om een robot gaat, kunnen we echter niet met zekerheid stellen dat er simpelweg gebruik wordt gemaakt van een bandje met een afspeelknop. Door het technische voordeel van gemakkelijke muzikale reproductie en onze onwetendheid van de gebruikte systemen en algoritmes die AI SOPHiA voor zo’n optreden moet toepassen, zou het goed mogelijk zijn dat het wél live is. Voor zover wij zo’n, eigenlijk menseigen, term kunnen toepassen.
Daarbij wordt authenticiteit vaak gelinkt aan de definitie van liveness, waardoor dit een nóg interessantere casus maakt. SOPHiA is namelijk de eerste robot die überhaupt kan zingen, waardoor authentiek inherent is aan haar zangkunsten. Een kantnoot hierbij is natuurlijk dat ze als AI altijd teert op een wisselwerken van input en output. Al haar geleerde mimieken en zangkunsten zijn een simulacra van de menselijke cultuur, waarbij de authentieke bron vaak zoek is. We zouden dus kunnen zeggen dat zij als schepsel, een AI Robot, een authentieke artiest is met een zangstijl die geen enkele mens toepast. Maar dat haar content of input ten allen tijden van een andere bron vandaan komt, namelijk menselijke input. De autonomie van SOPHiA wordt daarnaast bevestigd door de makers, waar zij, naar verluidt, zelf de keuze zou hebben gemaakt om desbetreffend lied te zingen, omdat zij zich identificeert met de videoclip van Björk dat vol zit met robots.
Ondanks deze autonomie is de software wel door de mens geschreven wat het een complexe wisselwerking maakt. Door deze gecompliceerde wisselwerking zal zij ten allen tijden een authentieke simulacra van de mensheid zijn totdat ze haar eigen stemgeluid weet te vinden en geen input meer nodig heeft voor de creatie van muziek. Net als een pasgeboren mens heeft SOPHiA zich dus een weg te banen in alles wat haar gevoed wordt om zélf keuzes te maken wat ze meeneemt in haar algoritme en wat niet. Waarschijnlijk gaat deze discussie in de toekomst alleen nog maar moeilijker worden, omdat artificial intelligence zich met een onmeetbare snelheid ontwikkelt. In hoeverre kan AI zelf denken en handelen en in welke mate moet de mens of een script bijspringen om een actie te sturen? Pas als dat soort informatie openbaar is, kunnen we bepalen hoe liveness en authenticiteit zich werkelijk verhoudt tot een ‘real life electronic girl’ dat een optreden uitvoert in de uncanny valley.